Milliyet.com.tr 2011 yılında, dönemin ABD Başkanı Barack Obama, Apple CEO’su Steve Jobs’a iPhone üretiminin ABD’ye taşınması için ne gerektiğini sordu. Aradan on dört yıl geçti ve şimdi eski Başkan Donald Trump, bu soruyu mevcut Apple CEO’su Tim Cook’a yeniden yöneltiyor ve bu kez işin ciddiyeti çok daha büyük.
Trump, Apple ve diğer akıllı telefon şirketlerine, ABD’de satılacak telefonların ülke içinde üretilmemesi halinde yüzde 25’lik yüksek bir gümrük vergisi uygulanacağı tehdidinde bulnudu.
Trump, Cuma günü Truth Social üzerinden yaptığı paylaşımda şu ifadeleri kullandı:
- “Apple’dan Tim Cook’a uzun zaman önce söyledim: Amerika Birleşik Devletleri’nde satılacak iPhone’ların Hindistan’da ya da başka bir yerde değil, ABD’de üretilmesini bekliyorum. Eğer böyle olmazsa, Apple’ın ABD’ye en az yüzde 25’lik bir vergi ödemesi gerekir.”
Bu ayın başlarında, Apple CEO’su Tim Cook, ABD’ye gönderilecek iPhone’ların çoğunluğunun Hindistan’dan gönderileceğini söylemişti.
CNN’in analizine göre ABD’de üretimi canlandırmak, Trump’ın başkanlığının temel hedeflerinden biri oldu. İkinci döneminin ilk üç ayında, neredeyse yurtdışında üretilen her ürüne gümrük vergisi getirme sözü vererek ABD’deki istihdamı artırmayı ve Amerika’nın ticaret ortakları tarafından uygulandığını düşündüğü adaletsizlikleri dengelemeyi hedefledi.
‘TAMAMEN ALT ÜST EDER’
Ancak CNN’e konuşan uzmanlara göre, iPhone’ların ABD’de üretilmesi Apple’ın en karlı ürününü üretme yöntemini tamamen altüst eder. iPhone üretimini ABD’ye taşımak, Apple’ın her yıl milyonlarca cihazı üretebilmek için ihtiyaç duyduğu yüksek uzmanlık ve iş gücüne sahip Çin ve Hindistan gibi ülkelerden uzaklaşması anlamına gelir. Bazı analistlere göre bu durum, iPhone fiyatlarının artmasına ya da tasarımlarının değişmesine yol açabilir.
Pazar araştırma firması Forrester’dan Başkan Yardımcısı ve baş analist Dipanjan Chatterjee, “Bu temel olarak mümkün değil” diyor.
ÇİN’DEKİ DEVASA APPLE FABRİKALARI
Çin’de, elektronik montajına özel kurulmuş devasa tesisler mevcut. Apple’ın uzun süredir iş ortağı olan iPhone montaj şirketi Foxconn, yoğun sezonlarında 900 bin kişiye kadar istihdam sağlıyor.
Bu çalışanların ne kadarının Çin’de çalıştığı ve ne kadarının iPhone üretimiyle ilgili olduğu net değil. Chatterjee’nin belirttiği gibi, işçilerin yurtlarda kalması üretim planlarının kısa sürede değiştirilebilmesini kolaylaştırıyor. Üretim süreçleri ürüne özel olarak yüksek derecede uzmanlaşmış durumda. Bu nedenle ‘her ürüne uyar’ yaklaşımı uygulanamıyor.
Uluslararası pazar araştırma şirketi Kantar’dan kıdemli başkan yardımcısı David Marcotte, “Her bileşenin üretimi için gereken uzmanlık, uzun bir zaman boyunca geliştirilen bir süreçtir” diyor.
ABD’DE FABRİKA İŞÇİLİĞİ TALEBİ SORUNU
Amerika’da fabrika işçiliğine olan talebin yeterli olup olmadığı da ayrı bir soru. ABD’de üretim sektörü yıllardır geriliyor. ABD Çalışma İstatistikleri Bürosu’na göre, bu yılın başlarında Amerikalı işçilerin yalnızca yüzde 8’i bu sektörde çalışırken, bu oran 1970 yılında yaklaşık yüzde 26’ydı.
Üstelik, 1970’ten bu yana çok şey değişti.
CNN’e daha önce konuşan Üretim Enstitüsü İcra Direktörü Carolyn Lee, “İş artık tamamen değişti” demişti. Modern üretim görevleri: kodlama, veri analizi gibi beceriler gerektiriyor.
500 MİLYAR DOLARLIK YATIRIM
Apple, Şubat ayında yaptığı açıklamada önümüzdeki dört yıl içinde ABD’deki varlığını büyütmek için 500 milyar dolarlık yatırım yapmayı planladığını duyurdu. Bu yatırım: Ar-Ge faaliyetlerini artırmak, Apple Intelligence yazılım özelliklerini destekleyecek sunucular için yeni bir üretim tesisi açmak ve şirketlere akıllı üretim teknikleri ile yapay zekayı öğretmek üzere Detroit’te bir akademi kurmak için kullanılacak. Trump, Tayvan merkezli çip üreticisi TSMC’nin ABD’de genişlemek için yaptığı 100 milyar dolarlık yatırımla birlikte bu adımı siyasi bir zafer olarak nitelendiriyor ve daha fazla teknoloji üretiminin ülkeye taşınması yönünde bir adım olarak görüyor.
Ancak Apple’ın açıklamasına göre bu akademi, Çin veya Hindistan’daki iPhone üretiminde olduğu gibi işçi eğitimi veya altyapı inşasına değil, küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik olacak.
TIM COOK’UN ÇİN İTİRAFI
Tim Cook, ABD’de iPhone üretimi için gereken iş gücü farkını CNN’in haberine göre kabul ediyor. 2017’de Fortune dergisi etkinliğinde yaptığı konuşmada Çin’deki üretim ortamını, ‘zanaatkarlık becerileri’, ‘ileri düzey robot teknolojisi’ ve ‘bilgisayar bilimi dünyası’nın bir birleşimi olarak tanımlamış, şunları söylemişti:
‘ROBOT KOLLARINA İHTİYAÇ VAR’
Nisan ayında gündeme gelen bir başka gelişmede, ABD Ticaret Bakanı Howard Lutnick, CNBC’ye verdiği demeçte Cook’un “Apple’ın ABD’de iPhone üretimini, yurt dışındaki tesislerdeki ölçek ve hassasiyette yapabilmek için ‘robot kollarına’ ihtiyaç duyduğunu” söylediğini aktardı.
Moor Insights & Strategy analiz firmasının kurucusu ve CE’’su Patrick Moorhead, Apple’ın önümüzdeki beş yıl içinde bazı iPhone üretim süreçlerini ABD’ye taşıyabileceğini düşünüyor. Ancak bunun, Çin ve Hindistan’a kıyasla ABD’deki beceri eksikliğini dengelemek için bazı süreçlerin otomatikleştirilmesini gerektireceğini söylüyor. Ayrıca bu, bazı bileşenlerin yapıştırma gibi montaj yöntemlerinde değişiklik yapılarak iPhone’un tasarımının otomasyona uygun hâle getirilmesini de gerektirebilir.
iPHONE FİYATI 3 KATINA ÇIKABİLİR
Apple’ın tedarikçilerinin çoğu Çin merkezli. Dolayısıyla CNN’in haberine göre yalnızca montaj için bile olsa ABD’ye geçiş, temel bileşenlerden daha da uzaklaşmak anlamına geliyor. Wedbush Securities’in küresel teknoloji araştırmaları başkanı Dan Ives, geçen ay CNN’e gönderdiği e-postada, iPhone üretim sürecinin yaklaşık yüzde 90’ının Çin’de gerçekleştiğini, ancak Apple’ın üretiminin bir kısmını Hindistan’a kaydırmasıyla bu oranın artık yüzde 40’a daha yakın olduğunu söyledi. Ayrıca, iPhone’ların ABD’de üretilmesinin cihazın fiyatını üç katına çıkarabileceğini öngörüyor.
Forrester’dan Chatterjee’ye göre, Tim Cook’un geçen hafta Trump ile yaptığı görüşmeye ve Axios’un aktardığına göre Trump’ın göreve başlama törenine yaptığı 1 milyon dolarlık bağışa rağmen Apple zor bir kararla karşı karşıya.
Ona göre, “Çünkü ekonomik açıdan bakıldığında üretimi ABD’ye getirmek gerçekçi değil. Ama aynı zamanda ‘Bunu yapmayacağım’ demek de bu ortamda sürdürülebilir değil. Bu yüzden, mümkün olduğu kadar uzun süre o ince ipte yürümek zorundasınız” diyor.